Mέχρι τη δεκαετία του ’60 τα κοινωνικά κινήματα δεν αποτελούσαν αυτοτελές επιστημονικό αντικείμενο. Εξετάζονταν ως μια επιμέρους παράμετρος στο πλαίσιο ευρύτερων κοινωνικών και πολιτικών θεωριών. Ωστόσο, η πραγματικότητα που διαμορφώθηκε από την εξέγερση του ’68 και την εμφάνιση και η εξάπλωση κατά τη δεκαετία του ΄70 των νέων κοινωνικών κινημάτων, όπως το οικολογικό, το φεμινιστικό, το ειρηνιστικό κ.ά, κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες άλλαξε τη μορφή και το περιεχόμενο της πολιτικής και κοινωνικής δράσης των πολιτών και δημιούργησαν την ανάγκη για νέες θεωρητικές προσεγγίσεις και αναλύσεις. Αντικείμενο του μαθήματος είναι οι θεωρίες συλλογικής δράσης και κοινωνικών κινημάτων. Έμφαση δίνεται στη θεωρία της συγκρουσιακής πολιτικής και τη θεωρία των νέων κοινωνικών κινημάτων που αποτελούν τα δύο σημαντικότερα σύγχρονα ερευνητικά προγράμματα. Τα θεωρητικά και ερευνητικά εργαλεία των δύο αυτών θεωριών χρησιμοποιούνται για την ανάλυση σύγχρονων κινημάτων.

Ειδικότερα εξετάζονται κατά σειρά τα παρακάτω θέματα:
-Ορισμός των κοινωνικών κινημάτων. Σε τι διαφέρει το κοινωνικό κίνημα από άλλες μορφές συλλογικής δράσης όπως οι ομάδες πίεσης, οι ομάδες συμφερόντων, οι εξεγέρσεις, κλπ.
-Σύγκριση μεταξύ νέων και παλαιών κοινωνικών κινημάτων ως προς την κοινωνική τους σύσταση, τις οργανωτικές τους μορφές,τα αιτήματα και τις μορφές δράσης.
-Θεωρίες συλλογικής συμπεριφοράς (Blumer, Gurr, Davies, Merton)
-Μαρξιστικές θεωρίες για τη συλλογική δράση: ομοιότητες και διαφορές των προσεγγίσεων του Λένιν και της Λούξεμπουργκ
-Η θεωρία της ορθολογικής επιλογής του Μ. Olson
-Η θεωρία της κινητοποίησης των πόρων (Μc Carthy – Zald)
-Oι θεωρίες των νέων κοινωνικών κινημάτων. Στην ενότητα αυτή εξετάζονται σε ξεχωριστές διαλέξεις οι θεωρίες του Touraine, του Μelucci, του Οffe και του Habermas
-H προσέγγιση της πολιτικής διαδικασίας με έμφαση στην έννοια της δομής της πολιτικής ευκαιρίας (Μc Adam, Tarrow). Στο πλαίσιο αυτής της ενότητας οι φοιτητές καλούνται να αναγνωρίσουν στοιχεία της δομής της πολιτικής ευκαιρίας σε ένα σύγχρονο κίνημα.
-Ανάλυση πλαισίων (Snow, Benford). Στο πλαίσιο αυτής της ενότητας οι φοιτητές καλούνται να αναλύσουν ένα τουλάχιστον κείμενο μιας κινηματικής οργάνωσης.
-Συγκρουσιακή πολιτική (Tilly, Tarrow)
-Σύγχρονα κοινωνικά κινήματα (κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμοποίηση, κίνημα των πλατειών, τα κινήματα occupy)

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές αναμένεται να είναι σε θέση:
– να αναγνωρίζουν τα βασικά ερωτήματα της σύγχρονης έρευνας για τα κοινωνικά κινήματα,
– να κατανοούν τις θεωρητικές και επιστημολογικές διαφορές των ερευνητικών προγραμμάτων που έχουν συγκροτηθεί για τη μελέτη των κοινωνικών κινημάτων τα τελευταία 50 χρόνια,
– να αναγνωρίζουν την επίδραση του κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου στις κυρίαρχες θεωρίες,
– να χρησιμοποιούν βασικά ερευνητικά εργαλεία των πιο σύγχρονων προσεγγίσεων,
– να αναλύουν τα βασικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων.

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Μιχάλη Ψημίτη «Εισαγωγή στα Σύγχρονα Κοινωνικά Κινήματα» εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα
Εrik Neveu «Κοινωνιολογία των Κοινωνικών Κινημάτων» εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Αλεξανδρόπουλος Σ. 2001, Θεωρίες για τη συλλογική δράση και τα κοινωνικά κινήματα, τόμος Α’, Κριτική, Αθήνα, 2001.
Benford R., Snow D. 2000, «Framing Processes and Social Movements: An Overview and Assessment», Annual Review of Sociology, 26: 611-639.
Eder K. 1995, «Does Social Class Matter in the Study of Social Movements? A Theory of Middle-class Radicalism», στο Louis Maheu, Social Movements and Social Classes, London: Sage, σελ. 21-54.
Gamson, W. 1990, The Strategy of Social Protest, 2η έκδοση, Wadsworth Boston.
Hirsch, J. 1998, «A Party is not a Movement and Vice Versa», στο: Ely, J. και Mayer M., (επιμ.), The German Greens. Paradox between Movement and Party. Τemple University Press, Philadelphia, σελ. 180 -192.
Inglehart R. 2003, «Changing Values in Post-Industrial Societies», (απόσπασμα από το The Silent Revolution) στο Jeff Goodwin, James M. Jasper, The Social Movements Reader. Cases and Concepts, Oxford: Blackwell, 64-80.
Jenkins C.J. 1983, «Resource Mobilization Theory and the Study of Social Movements», Annual Review of Sociology 9: 527-553.
Jenkins, C. και Klanderman, B. 1995, The Politics of Social Protest. Comparative Perspectives on States and Social Movements. London: University of Minnesota Press, Minneapolis.
Johnston H., Larana E. and Gusfield J 1994, New Social Movements. From Ideology to Identity, Philadelphia, Temple University Press.
Johnston H. and Klandermans B. 1995, (eds.), Social Movements and Culture, Minneapolis: University of Minnesota Press.
Mayer M., Roth R. 1995, «New Social Movements and the Transformation to Post-Fordist Society», στο Marcy Darnovsky, Barbara Epstein and Richard Flacks, (eds.), Cultural Politics and Social Movements, Philadelphia: Temple University Press, σελ. 299-319.
McAdam D. 1982, Political Process and the Development of Black Insurgency, 1930-1970, Chicago: The University of Chicago Press.
McAdam D., McCarthy J., Zald M. 1996, Comparative Perspectives on Social Movements. Political Opportunities, Mobilizing Structures, and Cultural Framings, Cambridge University Press.
McCarthy J. and Zald M 1977, «Resource Mobilization and Social Movements: A Partial Theory», American Journal of Sociology 82: 1212-1241.
Melucci, A. 1996, Challenging Codes. Collective Action in the Information Age. Cambridge University Press, Cambridge.
Meyer D., Tarrow S. 1998 (eds.), The Social Movement Society. Contentious Politics for a New Century, Boulder, CO: Rowman & Littlefield.
Olson M. 1991, Η Λογική της Συλλογικής Δράσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 1991.
Snow D., Soule S. & Kriesi H. 2004, The Blackwell Companion to Social Movements, Oxford: Blackwell.
Snow D. (et. al.) 1986, «Frame Alignment Processes, Micromobilisation, and Movement Participation», American Sociological Review 51(4): 464-481.
Tarrow S. 1998, Power in Movement, Cambridge: Cambridge University Press.
Tilly C. 2007, Κοινωνικά Κινήματα 1768-2004, Σαβάλλας: Αθήνα.
Tilly C. and Tarrow S. 2007, Contentious Politics, Boulder: Paradigm Publishers.
Τouraine A. 1981, The Voice and the Eye. An Analysis of Social Movements. Cambridge University Press, Cambridge.
Turner R. H. and Killian L. M. 1987, Collective Behavior, Third Edition, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.