Στο πλαίσιο του μαθήματος μελετώνται οι φιλοσοφικές θεωρίες περί πολιτικής που αναπτύχθηκαν κατά τη Νεωτερικότητα. Εκκινώντας από τον Μακιαβέλλι, προχωράμε στους Χομπς, Σπινόζα, Λοκ, Μοντεσκιέ, Ρουσσώ, Καντ, Χέγκελ και Μαρξ. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου. Αφού επιχειρηθεί μια γενική εισαγωγή στην πολιτική θεωρία της Νεωτερικότητας, εξετάζονται κριτικά οι σημαντικότερες απόπειρες στο πεδίο της κλασικής και νεότερης πολιτικής φιλοσοφίας. Καταβάλλεται επίσης προσπάθεια να συσχετιστούν οι φιλοσοφικές προϋποθέσεις των πολιτικών θεωριών με συγκεκριμένες πολιτικές εκφάνσεις και πολιτικά ρεύματα της εποχής μας (εκκινώντας από τις πολιτικές θεωρίες της διυποκειμενικής επικοινωνίας και καταλήγοντας κατά κύριο λόγο σε διάφορες σύγχρονες εκδοχές της σοσιαλδημοκρατίας).

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα έχουν εξοικειωθεί με τις κλασικές και νεότερες πολιτικές θεωρίες, θα είναι σε θέση να διακρίνουν όλες τις ποικίλες διαφορές μεταξύ των κυριότερων πολιτικών θεωριών της Νεωτερικότητας, θα γνωρίζουν τα βασικά στοιχεία των μεγάλων φιλοσοφικών πολιτικών θεωριών από τον Μακιαβέλλι μέχρι τον Μαρξ, ενώ επίσης θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν όλες τις στοιχειώδεις και βασικές φιλοσοφικές έννοιες που άπτονται της πολιτικής.

Οι μεταπτυχιακοί/ές φοιτητές/τριες υποχρεούνται να αναλάβουν ένα θέμα εργασίας, σε μια θεματική περιοχή, να το μελετήσουν και να εμβαθύνουν σε αυτό, κατόπιν να παρουσιάσουν προφορικά το θέμα τους σε κάποια από τις συναντήσεις του μαθήματος, και τέλος να συντάξουν μια γραπτή εργασία (5.000 λέξεων) που θα παραδώσουν ως τελική εργασία.

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
– Σπινόζα Μπαρούχ, Πολιτική Πραγματεία, μτφρ. Άρης Στυλιανού, εισαγωγή Γεράσιμος Bώκος, επίμετρο Etienne Balibar, Πατάκης, Aθήνα 1996.
– Ρουσσώ Ζαν-Ζακ, Το κοινωνικό συμβόλαιο, μτφρ. Βασιλική Γρηγοροπούλου – Αλβέρτος Σταϊνχάουερ, Πόλις, Αθήνα 2004.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
– Μακιαβέλλι Νικολό, Ο ηγεμόνας, μτφρ. Ζώζη Ζωγραφίδου-Καραχάλιου, επιμέλεια-σημειώσεις Γιώργος Ζωγραφίδης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991.
– Machiavelli Niccolo, Έργα, πρώτος τόμος: Διατριβές πάνω στην πρώτη Δεκάδα του Τίτου Λίβιου, σελ. 281-512· δεύτερος τόμος: Η τέχνη του πολέμου, σελ. 29-122, μτφρ. Παναγιώτης Κονδύλης, Κάλβος, Αθήνα 1972.
– Μακιαβέλλι Νικολό, Φλωρεντινές ιστορίες, μτφρ Θ.Νικολαΐδης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021.
– Χομπς Τόμας, Λεβιάθαν, μτφρ. Γρ. Πασχαλίδης / Α. Mεταξόπουλος, Γνώση, Aθήνα 2006.
– Χομπς Τόμας, Περί του πολίτη, μτφρ. Η. Βαβούρας/Ε.Φιριπή, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2015.
– Hobbes Thomas, Περί της φύσης του ανθρώπου, μτφρ. Δ. Σταυρίδου, Printa, Αθήνα 2013.
– Σπινόζα Μπαρούχ, Πολιτική Πραγματεία, μτφρ. Άρης Στυλιανού, εισαγωγή Γεράσιμος Bώκος, επίμετρο Etienne Balibar, Πατάκης, Aθήνα 1996.
– Σπινόζα, Hθική, μτφρ. Ευ. Βανταράκης, εισ. Β. Γρηγοροπούλου, Εκκρεμές, Aθήνα 2009.
– Σπινόζα, Πραγματεία για τη διόρθωση του νου, μτφρ. B. Jacquemart & Βασιλική Γρηγοροπούλου, Πόλις, Aθήνα 2000.
– Spinoza Baruch, Περί της ελευθερίας της σκέψης σε ένα ελεύθερο κράτος, μτφρ. Επ. Βαμπούλης & Άρης Στυλιανού, εισαγωγή Γεράσιμος Bώκος, Άγρα, Αθήνα 2014.
– Locke John, Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως, μτφρ. Πασχάλης Kιτρομηλίδης, Πόλις, Aθήνα, 2010.
– Locke John, Δοκίμιο για την ανεκτικότητα & Επιστολή για την ανεξιθρησκία, μτφρ. Γιάννης Λειβαδίτης, προλεγόμενα Αλέξανδρος Βέλιος, Printa, Αθήνα 2013.
– Μοντεσκιέ, Το πνεύμα των νόμων, μτφρ. Κονδύλης / Παπαγιώργης, Γνώση, Αθήνα 2006.
– Ρουσσώ Ζαν-Ζακ, Το κοινωνικό συμβόλαιο, μτφρ. Βασιλική Γρηγοροπούλου – Αλβέρτος Σταϊνχάουερ, Πόλις, Αθήνα 2004.
– Rousseau Jean-Jacques, Πραγματεία περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους, μτφρ. M. Aλεξίου, Σύγχρονη Eποχή, Aθήνα 1992.
– Rousseau Jean-Jacques, Aιμίλιος ή περί αγωγής, 2 τ, μτφρ. Π. Γκέκα, Πλέθρον, Aθήνα 2001.
– Rousseau Jean-Jacques, Oι Eξομολογήσεις, 2 τόμοι, μτφρ. Aλεξ. Παπαθανασοπούλου, Iδεόγραμμα, Aθήνα 1997.
– Καντ Ιμμάνουελ, Δοκίμια, μτφρ. Ε. Π. Παπανούτσου, Δωδώνη, Αθήνα 1971.
– Καντ Ιμμάνουελ, Προς την αιώνια ειρήνη, μτφρ. Κων. Σαργέντης, Πόλις, Αθήνα 2006.
– Χέγκελ, Ο Λόγος στην Ιστορία, μτφρ. Παναγιώτης Θανασάς, Μεταίχμιο, Αθήνα 2006.
– Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Θεωρίες της πολιτικής και του κράτους. Hobbes, Locke, Rousseau, Kant, Hegel, μτφρ.-εισαγ. Μανόλης Αγγελίδης – Θανάσης Γκιούρας, Σαββάλας, Αθήνα 2005.
– «Σπινόζα: προς την ελευθερία. Δέκα σύγχρονες ελληνικές μελέτες», επιμέλεια Βασιλική Γρηγοροπούλου και Άρης Στυλιανού, Αξιολογικά, ειδικό τεύχος 2, Εξάντας, Αθήνα 2002.
– «Χομπς: κυριαρχία και κανονιστικότητα», Αξιολογικά, τεύχ. 16, Νήσος, Νοέμβριος 2006.
– Η δημοκρατία στην εξορία. Οδηγός για τη σκέψη του Ρουσσώ, επιμέλεια Rojda Azizoglu & Γιώργος Φαράκλας, Νήσος, Αθήνα 2012.
– Αγγελίδης Μανόλης, Η γένεση του φιλελευθερισμού. Προβλήματα σύστασης του πολιτικού σε θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου, Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα 1994.
– Althusser Louis, Μοντεσκιέ. Πολιτική και ιστορία, Πλέθρον, Αθήνα 2005.
– Αλτουσέρ Λουί, Φιλοσοφικά, μτφρ. Άγγελος Ελεφάντης, Ο Πολίτης, Αθήνα 1994.
– Αλτουσέρ Λουί, Ο Μακιαβέλλι κι εμείς, μτφρ. Μελέτης Λάμπρου, Νήσος, Αθήνα 2016.
– Αλτουσέρ Λουί, Για το «κοινωνικό συμβόλαιο», μτφρ. Τ. Μπέτζελος, Νήσος, Αθήνα 2015.
– Αλτουσέρ Λουί, Για τον Μαρξ, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Εκτός Γραμμής, Αθήνα 2015.
– Balibar Etienne, Ο φόβος των μαζών. Σπινόζα, Φουκώ, Μαρξ, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, πρόλογος Άρης Στυλιανού, Πλέθρον, Αθήνα 2010.
– Mπαλιμπάρ Eτιέν, O Σπινόζα και η πολιτική, μτφρ. Άρης Στυλιανού, Eστία, Aθήνα 1997.
– Ετιέν Μπαλιμπάρ, Η φιλοσοφία του Μαρξ, Νήσος, Αθήνα 1999.
– Etienne Balibar, Πολιτική και αλήθεια, Νήσος, Αθήνα 2005.
– Βανδώρος Σωτήρης, Σιωπηλό βλέμμα. Για την πολιτική θεωρία του Ρουσσώ, Σαββάλας, Αθήνα 2012.
– Berlin Isaiah, Τέσσερα δοκίμια περί ελευθερίας, μτ. Παπαδημητρίου, Scripta, Αθήνα 2001.
– Γαβριηλίδης Άκης, H Δημοκρατία κατά του Φιλελευθερισμού. H έννοια του φυσικού δικαίου στη φιλοσοφία του Σπινόζα, Eλληνικά Γράμματα, Aθήνα 2000.
– Γρηγοροπούλου Bασιλική, Γνώση, πάθη, πολιτική στη φιλοσοφία του Σπινόζα, εισαγωγή Kοσμάς Ψυχοπαίδης, Aλεξάνδρεια, Aθήνα 1999.
– Γρηγοροπούλου Bασιλική, Αγωγή και πολιτική στον Ρουσσώ, Aλεξάνδρεια, Aθήνα 2002.
– Ευρυγένης Δ. Γιάννης, Αντίπαλον δέος. Έξωθεν φόβος και συλλογική δράση, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, ΠΕΚ, Ηράκλειο 2014.
– Hirschman Albert O., Τα πάθη και τα συμφέροντα, μτφρ. Ιουλία Τσολακίδου, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 2003.
– Hampshire Stuart, Σπινόζα. Μια εισαγωγή στον φιλοσοφικό στοχασμό του, μτφρ. Στέλλα Τσιλεδάκη, εισαγωγή-επιμέλεια Βασιλική Γρηγοροπούλου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2013.
– Καβουλάκος Κωνσταντίνος (επιμέλεια), Ιμμάνουελ Καντ. Πρακτικός Λόγος και Νεωτερικότητα, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006.
– Κασσίρερ Ερνστ, Ο μύθος του κράτους, μτφρ. Στέφανος Pοζάνης – Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, Γνώση, Αθήνα 1991.
– Κιτρομηλίδης Πασχάλης Μ., Νεότερη πολιτική θεωρία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2016.
– Kονδύλης Παναγιώτης, H κριτική της μεταφυσικής στη νεότερη σκέψη, Γνώση, Aθήνα 1983.
– Λαβράνου Αλίκη, Γνώση και πράξη. Για τη σχέση θεωρητικού και πρακτικού λόγου στον Ιμμάνουελ Καντ, Πόλις, Αθήνα 2010.
– Λεβίν Άντριου, H γενική βούληση. Pουσσώ-Mαρξ-κομμουνισμός, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Mπαμπασάκης, επιμ. Xρήστος Bαλλιάνος, Στάχυ, Aθήνα 2000.
– Λέβιτ Καρλ, Από τον Χέγκελ στον Νίτσε. Το επαναστατικό ρήγμα στη σκέψη του δέκατου ένατου αιώνα, 2 τόμοι, Γνώση, Αθήνα 1987.
– Λεφέβρ Ζαν-Πιερ & Μασερέ Πιερ, O Έγελος και η κοινωνία, μτφρ. Γιώργος Φαράκλας, Εστία, Aθήνα 1998.
– Mακφέρσον K. Mπ., Aτομικισμός και ιδιοκτησία. H πολιτική θεωρία του πρώιμου φιλελευθερισμού από τον Hobbes ώς τον Locke, μτφρ. Eλένη Kασίμη, Γνώση, Aθήνα 1986.
– Μορό Πιερ-Φρανσουά, Χομπς: Φιλοσοφία, επιστήμη, θρησκεία, μτφρ. Νίκη Μουντζούρογλου, επιμέλεια Ελένη Ποταμιάνου, Πατάκης, Αθήνα 2001.
– Moreau Pierre-François, Ο Σπινόζα και ο σπινοζισμός, Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2019.
– Moreau Pierre-François, Σπινόζα. Κράτος και θρησκεία, Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2018.
– Μπαρτσίδης Μιχάλης (επιμέλεια, εισαγωγή), Διατομικότητα. Κείμενα για μια οντολογία της σχέσης, Νήσος, Αθήνα 2014.
– Νούτσος Παναγιώτης, Machiavelli. Πολιτικός σχεδιασμός και φιλοσοφία της ιστορίας, Δαίδαλος-Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2001.
– Ντελέζ Ζιλ, Ο Σπινόζα και το πρόβλημα της έκφρασης, μτφρ. Φώτης Σιατίτσας, επιμέλεια Άρης Στυλιανού, Κριτική, Αθήνα 2002.
– Ντελέζ Ζιλ, Σπινόζα. Πρακτική φιλοσοφία, μτφρ. Κική Καψαμπέλη, Νήσος, Αθήνα 1996.
– Ντυμόν Λουί, Δοκίμια για τον ατομικισμό, μτφρ. Μπ. Λυκούδης, Ευρύαλος, Αθήνα 1988.
– Παιονίδης Φιλήμων, Η δημοκρατία ως λαϊκή κυριαρχία, μτφρ. Αδριανός Φριλίγγος, Gutenberg, Αθήνα 2018.
– Παπαϊωάννου Κώστας, Χέγκελ, μτφρ. Γ. Φαράκλας, Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 1993.
– Παρασκευόπουλος Νίκος, Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της, ΕΝΑ, Αθήνα 2020.
– Πατέλλη Ιόλη, Η φιλοσοφία του Hobbes, Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα 1995.
– Πλάγγεσης Γιάννης, Νεότερη πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία. Από τον Machiavelli στον Marx, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2009.
– Ρίττερ Γιοαχίμ, Ο Έγελος και η Γαλλική Επανάσταση, μτφρ. Γιώργος Φαράκλας, Εστία, Aθήνα 1999.
– Σαγκριώτης Γιώργος, Δόξα και παράδοξα. Για την κριτική της ρουσσωικής φιλοσοφίας του πολιτισμού και της πολιτικής, Νήσος, Αθήνα 2012.
– Σενελλάρ Μισέλ, Η τέχνη του κυβερνάν. Από το μεσαιωνικό regimen στην έννοια της διακυβέρνησης, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Καστανιώτης, Αθήνα 1997.
– Σενελλάρ Μισέλ, Μακιαβελισμός και κρατική σκοπιμότητα, μτφρ. Δημήτρης Αθανασάκης, Εστία, Αθήνα 1997.
– Σιαμανδούρας Σωτήρης, Νικολό Μακιαβέλι: αμηχανία και μηχανική, πρόλογος Γιώργος Φαράκλας, εκδ. Εξάρχεια, Αθήνα 2015.
– Σκίνερ Κουέντιν, Μακιαβέλι, μτφρ. Κώστας Αθανασίου, Νήσος, Αθήνα 2002.
– Σκίνερ Κουέντιν, Η ελευθερία προτιμότερη από τον φιλελευθερισμό, μτφρ. Αριστέα Παρίση, Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2002.
– Skinner Quentin, Θεωρήσεις της πολιτικής. Σχετικά με τη μέθοδο, μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2008.
– Starobinski Jean, Ζαν-Ζακ Ρουσώ. Η διαφάνεια και το εμπόδιο, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005.
– Στράους Λέο, Φυσικό δίκαιο και ιστορία, μτφρ. Pοζάνης-Λυκιαρδόπ, Γνώση, Aθήνα 1988.
– Στυλιανού Άρης, Θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου, Πόλις, Αθήνα 2006.
– Στυλιανού Άρης, Ο Σπινόζα και η δημοκρατία, Πόλις, Αθήνα 2016.
– Στυλιανού Άρης, Γνώση και πάθος στη νεότερη φιλοσοφία, Πόλις, Αθήνα 2022.
– Τάκης Χ. Ανδρέας, Η ηθική αδιαφορία του νόμου. Νομικός θετικισμός και αναλυτική φιλοσοφία, Πόλις, Αθήνα 2006.
– Χρύσης Αλέξανδρος, Ο Μαρξ της δημοκρατίας, ΚΨΜ, Αθήνα 2014.
– Χρύσης Αλέξανδρος, Ο Μαρξ του κομμουνισμού, ΚΨΜ, Αθήνα 2020.
– Ψυχοπαίδης Κοσμάς, Κριτική φιλοσοφία και λογική των θεσμών. Έρευνες για την πολιτική φιλοσοφία του Καντ, μτφρ. Όλγα Σταθάτου, Εστία, Αθήνα 2001.
– Ψυχοπαίδης Κοσμάς, Χέγκελ. Από τα πρώτα πολιτικά κείμενα στην ‘Φαινομενολογία του Πνεύματος’, Πόλις, Αθήνα 2003.
– Ψυχοπαίδης Κοσμάς, Κανόνες και αντινομίες στην πολιτική, Πόλις, Αθήνα 1999.