Σκοπός του μαθήματος είναι να παρουσιάσει τον μεσογειακό χώρο στη σύγχρονη εποχή, αποτυπώνοντας τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις σε συγκριτικό επίπεδο. Μέσα από την φιλοσοφία και την προσέγγιση των ιδεών του Φερνάν Μπρωντέλ θα εξεταστεί η αλληλοσύνδεση των λαών και η διακίνηση εμπορευμάτων, ιδεών και ανθρώπων στα νερά της Μεσογείου.

Το μάθημα αρχικά εισάγει περιληπτικά την γεωγραφική οριοθέτηση του μεσογειακού χώρου, την ανάπτυξη και επαφή των διαφόρων πολιτισμών καθώς και τις τρεις κύριες μονοθεϊστικές θρησκείες που επικρατούν (Χριστιανισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλάμ)

Έμφαση θα δοθεί στη λειτουργία και ανάπτυξη των λιμανιών της ανατολικής Μεσογείου (Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, Βηρυτός) από τον 19^ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων, οι περιφερειακές και παγκόσμιες συγκρούσεις και η άνοδος του εθνικισμού θα επιφέρουν την διάλυση του συνθετικού ρόλου των λιμανιών άλλοτε με ειρηνικό (Θεσσαλονίκη) και άλλοτε με δραματικό τρόπο (Σμύρνη).

Ιδιαίτερα θα εξεταστεί η παρουσία και ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων και η είσοδος του καπιταλισμού ως πεδίο οικονομικής ανάπτυξης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της Μεσογείου. Τα διαφορετικά σχέδια πολιτικής δράσης των ισχυρών κρατών θα έχουν δραματικές επιπτώσεις για τους λαούς της Μεσογείου στο πέρασμα του χρόνου (Συμφωνία Σάικς – Πίκο 1916). Στη σύγχρονη εποχή εξετάζεται η παρουσία σήμερα των ισχυρών δυνάμεων και η διπλωματική ισορροπία των συσχετισμών (εμφύλιος στη Συρία).

Στα πλαίσια του μαθήματος θα αναπτυχθεί επίσης η διαδικασία αποικιοποίησης της βορείου Αφρικής (Μαγκρέμπ) και επικυριαρχίας (Αίγυπτος, Λίβανος) από τις Μεγάλες Δυνάμεις, όπως και οι συνθήκες αποαποικιοποίησης και ανόδου του αραβικού εθνικισμού. Στη σύγχρονη εποχή θα αναλυθεί το σύνθετο γεωπολιτικό πεδίο της Μεσογείου με συγκεκριμένα επεισόδια, όπως η σύγκρουση για τον έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ, η  αραβοϊσραηλινή διένεξη από τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ μέχρι την πρόσφατη περίοδο της παλαιστινιακής εξέγερσης (Ιντιφάντα) όπως και ο εμφύλιος πόλεμος του Λιβάνου.

Η προσφυγική κρίση στη Μεσόγειο και ο αντίκτυπος στις χώρες πρώτης εισόδου όπως η Ελλάδα και η Ιταλία θα εξεταστεί υπό το φως των νέων εξελίξεων (συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας).

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα μπορούν:

– Να περιγράφουν και να προσδιορίζουν το ιστορικό πλαίσιο της Μεσογείου και της ανάπτυξης στα λιμάνια της.

– Να προχωρούν σε κριτική αντιμετώπιση των πολλαπλών ιστοριογραφικών ερμηνειών στη διαδικασίας διαμόρφωσης των διαφορετικών ταυτοτήτων (τοπικών, εθνικών, κοινωνικών) και να αναγνωρίζουν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τον ιστορικό ρου (οικονομία – καπιταλισμός, εθνικισμός, Μεγάλες Δυνάμεις)

– Να μάθουν να μελετούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές και να παράγουν ιστορικά επιχειρήματα με τα οποία να εξηγούν τις αιτίες των γεγονότων, τα αποτελέσματά τους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους.

– Να εξηγούν την ιστορική συνέχεια και την διαφορετική πορεία με βάση τα ιστορικά γεγονότα στον μεσογειακό χώρο

– Να κατανοούν τη σημασία της οικονομίας και την άμεση σχέση της με τις εξελίξεις στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο

Εύδοξος

• Nouschi Andre, Η Μεσόγειος στον 20^ο αιώνα, Αθήνα 2003 (Κωδ.Εύδοξου 24114)
• Abulafia David,Rackham Oliver,Suano Marlene, Η Μεσόγειος στην Ιστορία, Αθήνα 2004 (κωδ. Εύδοξου 21640)

Γενική

• Braudel Fernand, Η Μεσόγειος, ο χώρος και η ιστορία, Αθήνα 1990 (Κωδ, Εύδοξου 15418)
• Braudel Fernand, Η Μεσόγειος, άνθρωποι και πολιτισμική κληρονομιά, Αθήνα 1990 (Κωδ, Εύδοξου 15419)
• Braudel Fernand, A History of Civilizations, Νέα Υόρκη 1993
• Fieldhouse D.K., Western imperialism in the Middle East 1914-1958, Νέα Υόρκη 2006
• İnalcık Halil, Quataert Donald, Οικονομική και κοινωνική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα 2011
• Issawi Charles, The Economic History of Turkey 1800-1914, Σικάγο 1980
• Manent Pierre, Οι μεταμορφώσεις της πόλης, Αθήνα 2014
• Μάνσελ Φίλιπ, Λεβάντε, Μεγαλείο και καταστροφή στη Μεσόγειο, Αθήνα 2012
• Νταλαχάνης Άγγελος, Ακυβέρνητη παροικία, Οι Έλληνες στην Αίγυπτο, Αθήνα 2016

Μεσόγειος και Λεβάντε

• Abulaf David, The Great Sea: A Human History of the Mediterranean, Οξφόρδη 2011
• Braudel, Fernand, Οι μνήμες της Μεσογείου, Αθήνα 2000
• Braudel, Fernand, Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας : Γεγονότα, πολιτική, άνθρωποι (3 τόμοι), Αθήνα 1998
• Βλάμη Δέσποινα, Επιχειρηματικότητα και προστασία στο εμπόριο της Ανατολής, Αθήνα 2017
• Καιρίδης Δημ. (επιμ.), Θεσσαλονίκη, μια πόλη σε μετάβαση (1912-2012), Θεσσαλονίκη 2015
• Μαζάουερ, Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων, Αθήνα 2006
• Μίλτον Τζάιλς, Χαμένος Παράδεισος, Αθήνα 2008
• Μοσκώφ Κωστής, Θεσσαλονίκη, τομή της μεταπρατικής πόλης, Αθήνα 1978
• Σβορώνος Νίκος, Το εμπόριο της Θεσσαλονίκης τον 18ο αιώνα, Αθήνα 1996