Ο εθνικισμός αποτελεί ένα από τα επιδραστικότερα ιδεολογικά, επιστημονικά και κοινωνικά πεδία του νεωτερικού κόσμου. Διαθέτει αυξημένη πολυπλοκότητα με αλλεπάλληλες ανα-νοηματοδοτήσεις που εκκινούν από την απαρχή της σύλληψης του ως ιδεολογικό και ιστορικό προϊόν του διαφωτισμού, περνούν μέσα από την αμφισβήτηση του στο πλαίσιο των μετα-νεωτερικών ταυτοτικών διακυβευμάτων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και επανακάμπτει με την επανεμφάνιση του στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Ασία και τη Λατινική Αμερική.

Για να καταστεί θεωρητικά και παιδαγωγικά χρήσιμη και επαρκής η επιχειρούμενη παρουσίαση του Εθνικισμού ως ιδεολογία αλλά και ως πολιτική πρακτική, στο χώρο και το χρόνο, θα παρουσιαστούν συγκριτικά οι βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις περί έθνους, εθνικισμού και των όρων της ανάπτυξής τους με έμφαση στην έννοια της «εθνικής συνείδησης» και των  ιδεολογικών, επιτελεστικών  και πολιτισμικών προϋποθέσεων του.

Στο πλαίσιο του μαθήματος θα επιχειρηθεί να εξεταστούν οι διαφορετικές νοηματοδοτήσεις του Εθνικισμού από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, στο τέλος των μεγάλων αυτοκρατοριών, των μεγάλων εθνικών (παγκόσμιων) πολέμων του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα, των αντι-αποικοκρατιών, αυτονομιστικών και αυτοδιαθετικών κινημάτων, του «ψυχρού» μεταπολεμικού μετώπου για να φτάσει στη μετανεωτερική συνθήκη και την κυρίαρχη ιδέα για το «νέο γενναίο» κόσμο.

Με την ολοκλήρωση των διαλέξεων και των παρουσιάσεων του μαθήματος οι φοιτητές και φοιτήτριες θα είναι σε θέση:

1.  Να αποκτήσουν βασικές γνώσεις σχετικά με τις κλασικές και νεώτερες θεωρίες περί έθνους και εθνικισμού.
2.  Να καλλιεργήσουν την κριτική τους ικανότητα έναντι των θεωριών αυτών αλλά και της κριτικής επί αυτών των θεωριών
3.  Να ορίσουν τις εκφάνσεις του Εθνικισμού χωρικά και ιστορικά και να τον συνδέσουν με κομβικές στιγμές και περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας.
4.  Να αντιληφθούν σε τι συνίσταται η συνθετότητα του φαινομένου και να το διακρίνουν από παρακείμενες ιδεολογίες και κοινωνικά νοητικά σχήματα.
5.  Να κατατάσσουν διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα αναφορικά με την εθνική ή εθνοτική τους πλαισίωση.
6.  Να γνωρίζουν το πολιτισμικό περιβάλλον της επανεμφάνισης του εθνικισμού και το πολιτικό  διακύβευμα αυτή της επανεμφάνισης.
7.  Να εξοικειωθούν με το θεωρητικό, βιβλιογραφικό και ερευνητικό τοπίο της μελέτης του εθνικισμού όπως έχει διαμορφωθεί στις μέρες μας.

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)

1. Gellner, Ernest, Έθνη και Εθνικισμός, Αθήνα: Αλεξάνδρεια 1992.
2. Kedourie, Elie, Ο Εθνικισμός, μτφ. Σπύρος Μαρκέτος, επιμ. Παντελής Λέκκας, Αθήνα: Παπαζήσης 2017.

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη

• Άντερσον, Μπενεντίκτ, Φαντασιακές Κοινότητες. Στοχασμοί για τις Απαρχές και τη Διάδοση του Εθνικισμού, Αθήνα: Νεφέλη 1997.
• Anderson, Perry και Κιτσίκης, Δημήτρης, Διεθνισμός και Εθνικισμός. Μία Εισαγωγή, Αθήνα: Έξοδος 2019.
• Βλάχος, Δημήτρης, Ορίζοντας το Έθνος στα Βαλκάνια. Η Γλώσσα ως Κριτήριο Εθνικού Προσδιορισμού Σέρβων και Κροατών στο Πρώτο Μισό του 19ου αιώνα, Θεσσαλονίκη: Ρώμη 2016.
• Gellner, Ernest, Εθνικισμός. Πολιτισμός, Πίστη και Εξουσία, Αθήνα: Αλεξάνδρεια 2002.
• Hobsbawn, E.J., Έθνη και Εθνικισμός από το 1780 μέχρι Σήμερα. Προγραμμα, Μύθος, Πραγματικότητα, Αθήνα: Καρδαμίτσα 1994.
• Kedourie, Elie, Μειονότητες, Θρησκεία και Πολιτική. Δύο Δοκίμια, μτφ. Παντελής Λέκκας, Αθήνα: Κατάρτι 2002.
• Λιάκος, Αντώνης, Πώς Στοχάστηκαν το Έθνος Αυτοί πού Ήθελαν να Αλλάξουν τον Κόσμο;, Αθήνα: Πόλις 2005.
• Renan, Ernest, Τι Είναι Έθνος. Προσεχή πάνω στην Ακρόπολη, μτφ. Γιάννης Λάμψας, Αθήνα: Ροές 2009.
• Παπαδημητρίου, Δέσποινα, Από τον Λαό των Νομιμοφρόνων στο Έθνος των Εθνικοφρόνων. Η Συντηρητική Σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967, Σαββάλας, Αθήνα 2009.
• Hamilakis, Yannis, Το Έθνος και τα Ερείπιά του. Αρχαιότητα, Αρχαιολογία και Εθνικό Φαντασιακό στην Ελλάδα, μτφ. Νεκτάριος Καλαϊτζής, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2012
• Brubaker, Rogers. Nationalism Reframed. New York, NY: Cambridge University Press, 1996.
• Γουργουρής, Στάθης, Έθνος – Όνειρο. Διαφωτισμός και Θέσμιση της Σύγχρονης Ελλάδας, Αθήνα: Κριτική 2007.
• Chatterjee, Partha. Nationalist Thought and the Colonial World. London, UK: Zed Books for the United Nations University, 1986.
• Dieckhoff, Alain και Jaffrelot, Christophe, Revisiting Nationalism. Theories and Processes, Νέα Υόρκη: Palgrave Macmillan 2005.
• Λέκκας, Παντελής, Το Παιχνίδι με τον Χρόνο. Εθνικισμός και Νεωτερικότητα, Αθήνα: Παπαζήση 2011.
• Harman, Chris, Μαρξισμός και Εθνικισμός, μτφ. Νίκος Λούντας και Πέτρος Τσαγκάρης, Αθήνα: Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο 2018.
• Bakounine, Michail, Από τον Εθνικό Πόλεμο στον Ταξικό Πόλεμο, μτφ. Σπύρος Κοτρώτσιος, Αθήνα: Ελεύθερος Τύπος 2000