Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΔιδάσκοντες:
Faculty Instructor:
ECTS:
Κωδικός Μαθήματος:
Code:
Κύκλος / Επίπεδο:
Cycle / Level:
Υποχρεωτικό / Επιλογής:
Compulsory / Optional:
Περίοδος Διδασκαλίας:
Teaching Period:
Περιεχόμενο Μαθήματος:
Course Content:
Το μάθημα εξετάζει τη στρατηγική σημασία των ενεργειακών πόρων για τα σύγχρονα κράτη και τη διεκδίκησή τους από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα. Παρακολουθείται η μετάβαση από την εποχή του άνθρακα σε αυτή του πετρελαίου, η προσπάθεια της Ευρώπης για ενεργειακή αυτάρκεια και οι ανταγωνισμοί στην Ευρώπης και ΗΠΑ για την αξιοποίηση των πετρελαϊκών πηγών στην Ανατολή και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Διερευνάται πώς η αναζήτηση πετρελαίου επηρέασε τη στρατηγική των εμπολέμων στον Β ΠΠ, η μεταπολεμική παρουσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ’70 και οι συνέπειές της. Εξετάζεται η αναλογία κάρβουνου – πετρελαίου στην Ευρώπη και η αναζήτηση νέων πηγών υδρογοναθράκων αλλά και εναλλακτικών λύσεων στο ενεργειακό παζλ (πυρηνική, αιολική, ηλιακή ενέργεια). Αναλύονται οι πολιτικές των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών, καθώς και η γεωπολιτική των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Διερευνώνται η εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία στους υδρογονάνθρακες, το ουκρανικό ζήτημα, η θέση της Τουρκίας και η έναρξη νέων πετρελαϊκών πολέμων στη Μέση Ανατολή.
Αναφορικά με την ελληνική περίπτωση εξετάζεται η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, η αξιοποίηση λιγνιτικών και πετρελαιικών κοιτασμάτων, καθώς και ζητήματα σχετικά με την ΑΟΖ και την ενεργειακή πολιτική σε σχέση με τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για την Ευρώπη. Το μάθημα ολοκληρώνεται με αναφορές στους σημερινούς παγκόσμιους ανταγωνισμούς και την ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ και της Κίνας.
Μαθησιακά Αποτελέσματα:
Learning Outcomes:
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση: να κατανοήσουν τη στρατηγική σημασία των ενεργειακών πόρων για τα σύγχρονα κράτη, να παρακολουθήσουν την προσπάθεια της Ευρώπης για ενεργειακή αυτάρκεια, να αντιληφθούν το ρόλο του πετρελαίου στις πολεμικές συγκρούσεις και να αναλύουν τις πολιτικές των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών, καθώς και η γεωπολιτική των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τέλος, να αντιλαμβάνονται τους σημερινούς παγκόσμιους ανταγωνισμούς και την ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ και της Κίνας.
Βιβλιογραφία:
Bibliography:
1. Θεόδωρος Τσακίρης, Ενεργειακή ασφάλεια και διεθνής πολιτική, Η γεωπολιτική του “Μαύρου Χρυσού” από την ανακάλυψη πετρελαίου στη Μέση Ανατολή έως τη Σχιστολιθική Επανάσταση (1908-2018), Εκδόσεις Παπαζήση, 2018
2. Κωνσταντίνος Γρίβας, Το τέλος του πετρελαίου και η αρχή της νέας αμερικανικής γεωστρατηγικής, εκδόσεις Λιβάνη 2008
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Κόκκινος – Δημήτριος, Γεωπολιτική της ενέργειας στο σύστημα Ευρώπη – Ασία – Μέση Ανατολή, εκδόσεις Λειμών, 2015
Κουτρουμπής Ι, Το δίκτυο αγωγών της Ρωσίας και οι ενεργειακές σχέσεις της με την Ευρώπη, Αθήνα: Παπαζήσης 2022
Högselius, Peter, Energy and Geopolitics, Routledge, 2019
Freese Barbara, Coal A Human History, Perseus Publishing, 2003
Kennedy Paul, Η άνοδος και η πτώση των Μεγάλων Δυνάμεων, εκδόσεις Αξιωτέλη 1991
Klare Michael T., Resource Wars: The New Landscape of Global Conflict, 2001
Klare Michael T., Rising Powers, Shrinking Planet: The New Geopolitics of Energy, Metropolitan Books, 2008
Shah Sonia, Crude. Η ιστορία του αργού πετρελαίου, Αθήνα: Άγρα 2008
Smil, Vaclav, Energy and Civilization: A History, Cambridge, Massachusetts; London, England: The MIT Press, 2017
Yergin Daniel, The Prize. The Epic Quest for Oil, Money and Power,-Simon & Schuster 2001
Yergin, Daniel, The New Map: Energy, Climate, and The Clash Of Nations. New York: Penguin Press,2020