Το μάθημα αυτό έχει σχεδιαστεί για να εισαγάγει τους φοιτητές στα πολιτικά συστήματα και την πολιτική και κοινωνία της Λατινικής Αμερικής. Περιλαμβάνει μια επισκόπηση της περιοχής στο σύνολό της με ανάλυση και μελέτη συγκεκριμένων χωρών (Μεξικό, Βραζιλία, Κολομβία…) και θεμάτων (εξάρτηση και περιφερειοποίηση, κοινωνικές και φυλετικές ανισότητες, εκδημοκρατισμός και ολιγαρχίες, ρόλος της θρησκείας, σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη…).

Η πολιτική στη Λατινική Αμερική δεν μπορεί να συνοψιστεί με ενιαίο τρόπο. Η περιφέρεια, άλλωστε, είναι εξαιρετικά διαφορετική με πάνω από 25 χώρες που εκτείνονται από την Καραϊβική μέχρι την Γη του Πυρός, μεγάλο αριθμό γηγενών γλωσσών, εθνοτικών ταυτοτήτων και πολιτισμών, με απολυταρχικά και δημοκρατικά καθεστώτα, καθώς και κουλτούρες και ζωές που απέχουν σε τεράστιο βαθμό μεταξύ τους – από τις ακτές της Καραϊβικής στο δάσος του Αμαζονίου και από την αργεντίνικη pampa στο περουβιανό altiplano. Στο μεταξύ, αμέτρητα ιστορικά επεισόδια, κομβικές στιγμές και εδραιωμένα συμφέροντα αναδυκνύονται και φθίνουν, ενώ άλλα διατηρούνται και παραμένουν. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι γενικά μοναδικές για την περιφέρεια: μια ιστορία στρατιωτικής κυριαρχίας και κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σκληρές ανισότητες, μια τάση επιφυλακτικότητας και ταυτόχρονα έλξης προς τις ΗΠΑ.

Το μάθημα διερευνά ορισμένα από αυτά τα σημαντικά θέματα, την ιστορία και τη κληρονομιά τους στη σημερινή πραγματικότητα. Η προσέγγισή μας θα είναι ένα μείγμα συγκριτικής ανάλυσης και ιστορικής ανασκόπησης, εξετάζοντας παράλληλα και την διάσταση των διεθνών σχέσεων και της πολιτικής οικονομίας. Εξετάζουμε επίσης τις επιδόσεις των δημοκρατιών της Λατινικής Αμερικής: ενσωματώνουν ομάδες πληθυσμού που είχαν προηγουμένως αποκλειστεί; Μειώνουν τη φτώχεια, την ανισότητα και τη διαφθορά; Επιλύουν και πώς βίαιες συγκρούσεις; Αντιμετωπίζουν το οργανωμένο έγκλημα; Έχει αλλάξει την κατάσταση το γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός γυναικών έχουν αναδειχθεί ως πρόεδροι;

Θα χρησιμοποιήσουμε τόσο θεωρητικές εξηγήσεις για το συνολικό πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο, όπως η οικονομική ανάπτυξη, ο εκδημοκρατισμός (και η κατάρρευση της δημοκρατίας), τα κοινωνικά κινήματα και οι επαναστάσεις, όσο και νέες αναλύσεις για τον ρόλο της περιφέρειας στη διεθνή σκηνή.

Δομή και οργάνωση του μαθήματος

Η οργάνωση του μαθήματος, που δεν προϋποθέτει προηγούμενη γνώση της Λατινικής Αμερικής, έχει ως εξής:

1. Ξεκινάμε με μια ιστορική, γεωπολιτική και γεωγραφική επισκόπηση της Λατινικής Αμερικής: η γνώση του παρελθόντος και του πλαισίου είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε το παρόν. Θα εντοπίσουμε και θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε κοινά χαρακτηριστικά και διαδικασίες στην γένεση, εξέλιξη και ανάπτυξη των χωρών και τον ρόλο τους στην περιφερειακή πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις.

2. Στη συνέχεια, προκειμένου να έχουμε μια διαφορετική οπτική σε σχέση με την προηγούμενη ανάλυσή μας, θα διαβάσετε είτε μια προσωπική μαρτυρία ή ένα μυθιστόρημα (θα επιλέξτε από σχετικό κατάλογο) και θα προετοιμάσετε ένα τρισέλιδο κείμενο που θα αντικατοπτρίζει κάτι που μάθατε για τη λατινοαμερικανική πολιτική από την ανάγνωση. Θα ζητήσω από κάποιους εθελοντές να παρουσιάσουν τις σκέψεις τους στην υπόλοιπη τάξη.

3. Ακόλουθα, θα περάσουμε αρκετές εβδομάδες εστιάζοντας σε συγκεκριμένες θεματικές, λαμβάνοντας ως παράδειγμα συγκεκριμένες χώρες της περιφέρειας. Σε αυτό το τμήμα του μαθήματος, θα ασχοληθούμε με συγκεκριμένες χώρες (μεταξύ αυτών Αργεντινή, Μεξικό, Βραζιλία, Χιλή, Περού, Κούβα) και συγκεκριμένες θεματικές (μεταξύ αυτών ο ρόλος της θρησκείας, η παρουσία του στρατού, η ανάδειξη των εθνοτικών πολιτικών, η ανάδειξη της κοινωνία των πολιτών, η αγροτική μεταρρύθμιση και η ιδιοκτησία της γης, η πολιτική και οικονομική βία και η παρουσία των ΗΠΑ). Σε κάθε θεματική θα εμβαθύνουμε σε μία ή δύο χώρες. Πέραν των άλλων καθηκόντων τους, οι φοιτητές θα δημιουργήσουν ομάδες μελέτης για εμβάθυνση σε συγκεκριμένες χώρες, προετοιμάζοντας μια ερευνητική εργασία (10-12 σελίδες) στην οποία θα συζητήσετε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα, τον μελλοντικό της ρόλο και τη διεθνή της παρουσία. Το αποτέλεσμα παρουσιάζεται και συζητείται στην τάξη.

Σειρά διαλέξεων

1. Εισαγωγή – γεωγραφικό, ιστορικό και γεωπολιτικό πλαίσιο
2. Η κληρονομιά της αποικιακής περιόδου
3. Η εποχή της αριστοκρατικής δημοκρατίας και η ανάδειξη των caudillos – η διαμόρφωση εθνικών ταυτοτήτων στον 19ο και 20ο αιώνα και η εξωτερική εξάρτηση
4. Επαναστάσεις και ανατροπές: Μεξικό, Κούβα, Νικαράγουα
5. Λαϊκισμός και νεολαϊκισμός: ο περονισμός στην Αργεντινή
6. Στρατός και πολιτική – η σκοτεινή δεκαετία και οι δικτατορίες: Χιλή και Ουρουγουάη
7. Η βία ως πολιτικό εργαλείο και ως υποκατάστατο του κράτους: Κολομβία, Γουατεμάλα, Σαλβαντόρ
8. Ο ρόλος της Εκκλησίας – από τη θεολογία της απελευθέρωσης στον Πάπα Φραγκίσκο
9. Πολιτικοί θεσμοί και διακυβέρνηση – η σημασία τού προεδρικού συστήματος, τα πολιτικά κόμματα και ο κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος
10. Οι λαοί – Εθνοτικές, οικονομικές και ταξικές ανισότητες
11. Η patria grande – παναμερικανισμός και διαίρεση. Οι προσπάθειες ενοποίησης και ο ρόλος των περιφερειακών οργανισμών
12. Η ανάδειξη της κοινωνίας των πολιτών
13. Η Λατινική Αμερική στο διεθνές σκηνικό

Με την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος οι φοιτητές:
Αποκτούν γνώση για την ιστορική δυναμική και τα σύγχρονα χαρακτηριστικά της πολιτικής των χωρών της Λ. Αμερικής στο ηπειρωτικό και διεθνές πλαίσιο και κατανοούν τις βασικές τάσεις και τα ζητήματα στην πολιτική της ηπείρου
Αναπτύσσουν τις δεξιότητες ανάγνωσης, γραφής, και επικοινωνίας που θα εξυπηρετήσουν στη περαιτέρω σταδιοδρομία τους.
Αυξάνουν την ικανότητά τους να σκέπτονται κριτικά και συγκριτικά και να μπορούν να αξιολογούν τις διάφορες θεωρητικές ερμηνείες και αντικρουόμενα αποδεικτικά στοιχεία.
Οικοδομούν πραγματική γνώση για τη λατινοαμερικανική πολιτική και τη λατινοαμερικανική ιστορία.

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Ιστορία της Λατινικής Αμερικής, Μαρίας Δαμηλάκου, Εκδόσεις ΑΙΩΡΑ. 2014. ΑΘΗΝΑ
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Βασική βιβλιογραφία
•    Skidmore Thomas E., Peter H. Smith and James N. Green (2014), Modern Latin America, 8th edition, Oxford University Press: New York.
•    Bulmer-Thomas, Victor (2004), The Economic History of Latin America since Independence, Cambridge University Press: New York.
•    Leslie Bethell (ed.), Latin America since 1930: Economy, Society and Politics, Cambridge University Press: New York.
•    Susan Eckstein, ed. Power and Popular Protest: Latin American Social Movements, University of California Press.
•    Linz, Juan J. and Alfred Stepan (Eds.) (1978) The Breakdown of Democratic Regimes: Latin America, Johns Hopkins University Press: Baltimore.
•    Hagopian, Frances and Scott Mainwaring, (Eds.) (2005) The Third Wave of Democratization in Latin America: Advances and Setbacks, Cambridge University Press: New York.
•    Smith, Peter H. (2011), Democracy in Latin America: Political Change in Comparative Perspective, Oxford University Press: New York.
•    Cardoso, Fernando H. and Enzo Faletto (1979), Dependency and Development in Latin America, University of California Press
•    Madrid, Raúl. L. 2012. The Rise of Ethnic Politics in Latin America. New York, Cambridge University Press.
•    Scott Mainwaring and Aníbal Pérez-Liñán, Democracies and Dictatorships in Latin America: Emergence, Survival and Fall (New York: Cambridge University Press, 2013)
•    Acemoglu, Daron and James Robinson (2012), Why Nations Fail, Crown Publishers: New York
Εξειδικευμένη βιβλιογραφία
•    Leslie Bethel, ed. Mexico Since Independence, Cambridge University Press: New York.
•    Cuba: A Short History, Leslie Bethell, Ed. Cambridge University Press: New York.
•    Paige, Jeffery (1998) Coffee and Power: Revolution and the Rise of Democracy in Central America, Harvard University Press: Cambridge
•    Wood, Elisabeth J. (2001), “An Insurgent Path to Democracy: Popular Mobilization, Economic Interests and Regime Transition in South Africa and El Salvador.” Comparative Political Studies, 34(8), pp. 862-888.
•    Bushnell, David (1993), The Making of Modern Colombia: A Nation in Spite of Itself, University of California Press
•    Stepan, Alfred (Ed.) (1973) Authoritarian Brazil, Yale University Press: New Haven.
•    Valenzuela, Arturo (1978) The Breakdown of Democratic Regimes: Chile, Johns Hopkins University Press: Baltimore.
•    Karl, Terry (1990), “Dilemmas of Democratization in Latin America.” Comparative Politics, 23(1): pp. 1-21.
•    Drake, Paul W. (2009), Between Tyranny and Anarchy: A History of Democracy in Latin America, 1800-2006, Stanford University Press: Stanford.
•    Coatsworth, John H. (2008) “Inequality, Institutions, and Economic Growth in Latin America,” Journal of Latin American Studies, 40: 545-569.
•    Acemoglu, Daron and James A. Robinson (2006), Economic Origins of Dictatorship and Democracy, Cambridge University Press: New York.
•    Levitsky, Steven and Kenneth M. Roberts, (Eds.) (2011) The Resurgence of the Latin American Left, Johns Hopkins University Press: Baltimore.
•    Fitch, Samuel. 1998. The Armed Forces and Democracy in Latin America. John Hopkins University Press.
•    Burgos-Debray, Elisabeth. 1987. I, Rigoberta Menchu: An Indian Woman in Guatemala New York: Verso, 1987.
•    Weyland, K., R. Madrid, et al., eds. 2010. Leftist Governments in Latin America: Successes and Shortcomings. New York, Cambridge University Press.
•    Guillermo O’Donnell, Bureaucratic Authoritarianism: Argentina 1966-1973 in Comparative Perspective (Berkeley: University of California Press, 1988)
•    Francisco Panizza. (ed), Populism and the Mirror of Democracy, (London:Verso, 2005),
•    Alex E. Fernández Jilberto and Bargara Hogenboom (eds.) Latin America Facing China: South-South Relations beyond the Washington Consensus, (New York: Bergahn Books: 2010)
•    Peter H. Smith, Talons of the Eagle: Latin America, the United States and the World, (Oxford: Oxford University Press, 2008)
•    tin America. Latin American Politics and Society, Volume 50: 1
•    Paul Cammack , The Resurgence of Populism in Latin America, Bulletin of Latin American Research, Vol. 19, No. 2, Special Issue: Old and New Populism in Latin America (Apr., 2000), pp. 149-161.
•    Alejandro Portes and Kelly Hoffman, Latin American Class Structures: Their Composition and Change during the Neoliberal Era, Latin American Research Review, Vol. 38, No. 1 (2003), pp. 41-82.
•    Monica Barczak, Representation by Consultation? The Rise of Direct Democracy in Latin America, Latin American Politics and Society, Vol. 43, No. 3 (Autumn, 2001), pp. 37-59
•    Jean Grugel and Pia Riggirozzi, ‘Neoliberal Disruption and Neoliberalism’s Afterlife in Latin America: What’s Left of Post-Neoliberalism?’, Critical social policy: a journal of theory and practice in social welfare. Volume 38: Number 3 (2018); pp 547-56
•    Edwards, Sebastian. 2010. Left Behind. Latin America and the False Promise of Populism. Chicago, University of Chicago Press.
•    Mainwaring, Scott (1990), “Presidentialism in Latin America”, Latin American Research Review, 25(1): 157-179.
•    O’Donnell, Guillermo (1994), “Delegative Democracy,” Journal of Democracy, 5(1).

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.