Το μάθημα παρουσιάζει και αναλύει στο πολιτικό, κοινωνικό και θεσμικό επίπεδο τα κινήματα, τους πολιτικούς χώρους, τους θεσμούς, τις εκφράσεις που εκπορεύονται από τις κοινωνικές συγκρούσεις της σύγχρονης εποχής και πιο ειδικά από τους αγώνες της εργατικής τάξης. Οι χώροι και τα κινήματα αυτά, σφράγισαν την πρόσφατη κοινωνική και πολιτική ιστορία και αποτελούν και σήμερα βασικές συνιστώσες του πολιτικού σκηνικού στις περισσότερες χώρες. Εργατικά κόμματα, συνδικάτα, ενώσεις αποτελούν σήμερα βασικούς θεσμούς του πολιτικού και κοινωνικού σκηνικού.
Η κατανόηση της σημασίας και της λειτουργίας αυτών των χώρων και κινημάτων εξετάζεται με αφετηρία το ιστορικό τους υπόστρωμα και την ιστορική τους πορεία. Διαμέσου αυτών προσδιορίζονται η σημερινή τους θέση καθώς και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Διαπιστώνεται επίσης ο κεντρικός ρόλος αυτών των χώρων και κινημάτων στην διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτικής.

Με την ολοκλήρωση της παρακολούθησης του μαθήματος και την επιτυχία στις εξετάσεις οι φοιτητές/τριες θα έχουν αποκτήσει επαρκείς γνώσεις για το εργατικό κίνημα στην χώρα μας, τόσο στην συνδικαλιστική, όσο και στην πολιτική του εκδοχή.
Επίσης Θα μπορούν:
– Να τοποθετούν το εργατικό κίνημα στο ευρύτερο πλαίσιο των κοινωνικών αγώνων της σύγχρονης εποχής και να αξιολογούν τις ιδεολογικές, πολιτικές και ιστορικές ρίζες των σημερινών θεσμών του κινήματος
– Να μελετούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές, να αξιολογούν τις διαφορετικές εκφάνσεις του εργατικού κινήματος στον χρόνο και να εξηγούν τις αιτίες των γεγονότων και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες τους
– Να εξηγούν την ιστορική συνέχεια και την διαφορετική πορεία των εργατικών διεκδικήσεων με βάση τα ιστορικά – πολιτικά γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο

• Γραπτές Εξετάσεις με θέματα εκτεταμένης απάντησης
• Προφορική Εξέταση (Εκτεταμένη Ανάλυση)
• Γραπτή Εργασία (Συνοπτική ανάλυση επιλεγμένου θέματος 1200 λέξεων (10%+/-).

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Αναστάσης Γκίκας, Ρήξη και ενσωμάτωση. Συμβολή στην Ιστορία του εργατικού – κομμουνιστικού
κινήματος του Μεσοπολέμου (1918-1936), εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.
Κωδικός Εύδοξου 77111939
Παπαστεφανάκη Λήδα, Εργασία, τεχνολογία και φύλο στην ελληνική βιομηχανία: Η κλωστοϋφαντουργία του Πειραιά, 1870 – 1940, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009
Κωδικός Εύδοξου 1095

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
• Αβδελά Έφη, «Θεσσαλονίκη, ο σοσιαλισμός των “άλλων”: ταξικοί αγώνες, εθνοτικές συγκρούσεις και ταυτότητες φύλου στη μετα-οθωμανική Θεσσαλονίκη», Τα Ιστορικά 18-19 (1993), 171-204.
• Αβδελά Έφη, «Η κοινωνική τάξη στη σύγχρονη ιστοριογραφία: από το οικονομικό δεδομένο στην πολιτική κατασκευή», Τα Ιστορικά 22 (1995), 173-204.
• Αβδελά Έφη, «Αμφισβητούμενα νοήματα: προστασία και αντίσταση στις Εκθέσεις των Επιθεωρητών Εργασίας, 1914-1936», Τα Ιστορικά (1998) 28-29, 171-202.
• Αβδελά Έφη, Η μισθωτή εργασία ως πεδίο συγκρότησης κοινωνικών κινημάτων στο Μεσοπόλεμο», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης (8) 1998, αφιέρωμα: «Κοινωνικά κινήματα και κοινωνικές επιστήμες», 83-99.
• Αλεξίου Θανάσης, «Οι κοινωνικές αιτίες της καπνεργατικής διαμαρτυρίας στο μεσοπόλεμο», Τα Ιστορικά, 1994 (21), 339-364.
• Αλεξίου Θανάσης, Κοινωνικές τάξεις, κοινωνικές ανισότητες και συνθήκες ζωής, Παπαζήσης, Αθήνα 2016.
• Αναστασιάδης Γ, Μαρατντζίδης Ν, Κεραμοπούλου Χ, Ταταλάς Θ, Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα της Θεσσαλονίκης. Η ιστορική φυσιογνωμία του. ΕΚΘ, Θεσσαλονίκη 1997.
• Γκίκας Ι. Αναστάσης, Από την πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2013.
• Δάγκας Αλέξανδρος, Ο χαφιές. Το κράτος κατά του κομμουνισμού, Συλλογή πληροφοριών από τις υπηρεσίες Ασφαλείας Θεσσαλονίκης 1927, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995.
• Δάγκας Αλέξανδρος, Συμβολή στην έρευνα για την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης: Οικονομική δομή και κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας, 1912-1940, Μελέτες Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Ν. 2, Θεσσαλονίκη 1998.
• Δάγκας Αλέξανδρος, «Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος. (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Ο μεσοπόλεμος 1922-1940, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.154-201.
• Ελεφάντης Άγγελος, Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης. ΚΚΕ και αστισμός στον μεσοπόλεμο, Θεμέλιο, Αθήνα 1976.
• Καμπαγιάννης Θανάσης, Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα, 1918 – 1926, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2007.
• Καρπόζηλος Κωστής, Κόκκινη Αμερική. Έλληνες μετανάστες και το όραμα του Νέου Κόσμου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ρέθυμνο 2017.
• Κορδάτος Γιάννης, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1972.
• Λαμπροπούλου Δήμητρα, Οικοδόμοι: Οι άνθρωποι που έχτισαν την Αθήνα 1950 – 1967, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.
• Λεοντίδου Λίλα, Πόλεις της σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, 1909-1940, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2001.
• Λιάκος Αντώνης, Η Σοσιαλιστική και Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν) και η Σοσιαλιστική Νεολαία, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1985.
• Λιάκος Αντώνης, «Η ιστοριογραφία του εργατικού κινήματος: Σημειώσεις για μια επισκόπηση», Σύγχρονα Θέματα 35-36-37 (1988), 161-170.
• Λιάκος Αντώνης, «Οι καπνεργάτες στον Μεσοπόλεμο: Μια επικίνδυνη τάξη» Εντευκτήριο, 1992 (19) 60 – 69.
• Λιάκος Αντώνης, Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου. Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1993.
• Ληξουριώτης Γιάννης, «Προστατευτικός νομοθετικός παρεμβατισμός και η εμφάνιση του εργατικού δικαίου στην Ελλάδα: η περίπτωση της παιδικής εργασίας», Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος – Χρήστος Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ) Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, Β΄έκδοση, Ηράκλειο 1992
• Μαργαρίτης Γιώργος, Προαγγελία Θυελλωδών ανέμων… Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της κατοχής, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.
• Μαρκέτος Σπύρος, «Η ελληνική αριστερά», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα 1922-1940 ο Μεσοπόλεμος, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.125-153.
• Μαρκέτος Σπύρος, Πώς φίλησα τον Μουσσολίνι. Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2006.
• Μαχαιρά Άννα, «Η Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, τόμος Β1, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002, σ.107-131.
• Μοσκώφ Κωστής, Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης. Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Καστανιώτης, Αθήνα 1988.
• Μουδόπουλος Σταύρος, «Ο νόμος 281/1914 για τα επαγγελματικά σωματεία και η επίδραση του στην εξέλιξη του συνδικαλιστικού κινήματος», στο: Μαυρογορδάτος Θ. Γιώργος – Χατζηιωσήφ Χ. Χρήστος (επιμ.), Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτη, Ηράκλειο 1992, σ.225-253.
• Μπαχάρας Δημήτρης, «Μελετώντας τις απαρχές του αντικομμουνισμού», Μνήμων, 29 (2008), 175-198.
• Μπεναρόγια Αβραάμ, Η πρώτη σταδιαδρομία του ελληνικού προλεταριάτου, Όλκός, Αθήνα 1975.
• Μπουρλάς Μωυσής Μιχαήλ, Έλληνας, Εβραίος και αριστερός, Νησίδες, Σκόπελος 2000.
• Παλούκης Κώστας, Αρχειομαρξιστές. Οι άλλοι κομμουνιστές του Μεσοπολέμου, Ασίνη, Αθήνα 2020
• Παναγιωτίδης Γιάννης, Η πορεία του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 2007.
• Παπαστεφανάκη Λήδα, Η φλέβα της γης: Τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος – 2ος αιώνας, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2017.
• Πιζάνιας Πέτρος, Οι φτωχοί των πόλεων. Η τεχνογνωσία της επιβίωσης στην Ελλάδα το μεσοπόλεμο, Θεμέλιο, Αθήνα 1993.
• Ρηγίνος Μιχάλης, Παραγωγικές δομές και εργατικά ημερομίσθια στην Ελλάδα, 1909-1936. Βιομηχανία-Βιοτεχνία, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας, Αθήνα 1987.
• Σεφεριάδης Σεραφείμ, «Για τη συγκρότηση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα (1870-1936): Μερικοί προβληματισμοί πάνω σε ένα παλιό θέμα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης 6, Νοέμβριος 1995, 9-78.
• Ταμτάκος Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη 2003.
• Φουντανόπουλος Κώστας, Εργασία και εργατικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη. Ηθική οικονομία και συλλογική δράση στο μεσοπόλεμο, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2005.
• Φουντανόπουλος Κώστας, «Πρόσφυγες και εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο. Ορισμένες παρατηρήσεις πάνω σε μια περίπλοκη σχέση», Ελένη Ιωαννίδου (επιμ.), Η μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης. Η εγκατάσταση των προσφύγων στην πόλη (1920-1940), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2010, σ.137-159.
• Χατζηδήμου Γιάννης, Σημειώσεις από την ιστορία του εργατικού μας κινήματος, Αθήνα, 1990.
• Χατζηιωσήφ Χρήστος, «Κοινοβούλιο και δικτατορία», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Ο Μεσοπόλεμος 1922-1940, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.37-123.

Διεθνής βιβλιογραφία
• Engels Friedrich, Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία, Μέρος Α΄ και Β΄, μτφρ. Λ. Αποστόλου, Εκδόσεις Μπάυρον, Αθήνα 1974.
• Hadar Gila, «Σοσιαλιστική λαϊκή κουλτούρα στην καρδιά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης», Χρονικά, έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, τόμος 35, Ιούλιος Σεπτέμβριος 2012, Αθήνα, 15 – 19.
• Hobsbawm Eric, «Για την Ιστορία από τα κάτω», Για την Ιστορία, μτφρ. Παρασκευάς Μάταλας, Θεμέλιο, Αθήνα 1998. σ.247-264.
• Marx Karl, Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, Εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα 1977.
• Marx Karl-Engels Friedrich, Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2001.
• Seferiades Seraphim, “The coercive impulse: Policing Labour in Interwar Greece”, Journal of Contemporary History, Vol. 40, No. 1 (Jan., 2005), 55-78.
• Thompson E.P., The Making of the English Working Class, Penguin Books Λονδίνο 1991 (1963).