Το μάθημα εξετάζει την σημερινή διεθνή πολιτική κατάσταση υπό το πρίσμα ορισμένων σημαντικών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων. Ο στόχος του μαθήματος, που λειτουργεί υπό μορφή σεμιναρίου, είναι να επιτρέψει στους φοιτητές να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους και να αναλύσουν τις κύριες παραμέτρους των διεθνών σχέσεων σήμερα. Το μάθημα δίνει έμφαση στην ανάλυση της πολιτικής, οικονομικής και πολιτικής κατάστασης των βασικών παικτών της διεθνούς σκηνής και στις σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ τους καθώς και στις επιπτώσεις των σχέσεων αυτών σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Θεματικές ενότητες για το τρέχον ακαδημαϊκό έτος

Κατά τη φετινή χρονιά θα εξετάσουμε τη διεθνή πολιτική με έμφαση στις εξής ευρύτερες περιφέρειες:
• Τις διεθνείς επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας
• Τον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής και ιδίως τις συνέπειες της νέας έκρηξης στο παλαιστινιακό ζήτημα αλλά και τις αλλαγές στο γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής: ιδιαίτερα θα παρακολουθήσει τις επιπτώσεις από την ενίσχυση των διαλυτικών τάσεων σε κράτη όπως η Λιβύη, Υεμένη και η Συρία, την ενίσχυση των αυταρχικών καθεστώτων (Αίγυπτος,, Αραβική Χερσόνησος, Ιράν) και την αποδυνάμωση των δημοκρατικών δομών σε κράτη όπως η Τυνησία και ο Λίβανος. Θα δοθεί έμφαση στις επιπτώσεις της πρόσφατης σύρραξης στη Λωρίδα της Γάζας στο παλαιστινιακό ζήτημα.
• Τις εξελίξεις – ιδίως την κατάρρευση κρατών και τις εθνοτικές συγκρούσεις – στην Αφρική υπό το πρίσμα των σχέσεων της ηπείρου με τον υπόλοιπο κόσμο και της ταυτόχρονης ανάπτυξής της.
• Την ενίσχυση του ρόλου της λεκάνης του Ειρηνικού

Η σειρά των μαθημάτων έχει ως εξής:

Μάθημα 1. Εισαγωγή. Τι σημαίνει διεθνής πολιτική στον 21ο αιώνα
• Η διεθνής πολιτική στον 21ο αιώνα. Από το τέλος της ιστορίας και την Αμερικανική μονοκρατορία στον ‘αναρχικό’ κόσμο.
• Η γεωπολιτική – έννοια και περιεχόμενο.
• Έθνη, κράτη, θρησκείες, οικονομία στην διεθνή πολιτική.
• Ο πόλεμος – ή η επιστροφή ενός παρωχημένου εργαλείου ή η επιβολή της ειρήνης με άλλο τρόπο;
• Ο περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας
• Ο ρόλος των περιφερειακών οργανισμών στην διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων.
• Έννοια και όρια της αυτοδιάθεσης των λαών. Μελέτη περιπτώσεων (Αμπχαζία, Ναγκόρνο, Υπερδνειστερία, Νότιο Σουδάν, Κουρδιστάν).
• Χωριστικά κινήματα και δημοκρατία. Η περίπτωση της Καταλονίας και Σκωτίας.

Μάθημα 2. Η Ρωσία και το «Εγγύς Εξωτερικό»
Η διάλεξη εξετάζει τις κύριες – εν ενεργεία ή λανθάνουσες – συγκρούσεις που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ (Καύκασος, Ουκρανία, Υπερδνειστερία, Κεντρική Ασία) και τις γεωπολιτικές της επιπτώσεις σήμερα.
Παράλληλα θα παρακολουθήσει τις τοπικές και διεθνείς συνέπειες του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, ιδίως από την οπτική των επιπτώσεών της στις διεθνείς σχέσεις με έμφαση στα ακόλουθα θέματα:
• Οι διεθνείς συνέπειες της προσάρτησης εδαφών
• Ο ρόλος των πρώτων υλών στις διεθνείς σχέσεις της Ρωσίας

Μάθημα 3. Η Μέση Ανατολή
Στη διάλεξη για τη Μέση Ανατολή θα παρουσιασθούν οι σημερινές παράμετροι της ισραηλο-παλαιστινιακής σύγκρουσης και οι σχέσεις του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες, ιδίως μετά τις συμφωνίες του Αβραάμ.
Στη συνέχεια θα εξετασθεί η Μέση Ανατολή με έμφαση στα ακόλουθα θέματα:
• Η διάλυση της ιστορικής Μέσης Ανατολής
• Ισραήλ: κράτος των ισραηλινών ή κράτος των Εβραίων;
• Μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και κοσμικότητα σε ένα μουσουλμανικό κράτος; Το παράδειγμα της Τυνησίας
• Παρακολουθώντας ένα κράτος να διαλύεται – ο Λίβανος

Μάθημα 4: Σιϊτες και Σουνίτες – ο εμφύλιος της Υεμένης
Στη διάλεξη αυτή θα παρουσιασθούν τα αίτια και οι συνέπειες του εμφυλίου στην Υεμένη. Θα εξετάσουμε την ιστορία της περιοχής και τον ρόλο των περιφερειακών δυνάμεων στην σύγκρουση και τις πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες της σύγκρουσης.
Στη συνέχεια θα εξετασθεί το γεωπολιτικό πλαίσιο του εμφυλίου στην Υεμένη με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
• Το Ισλάμ και οι διαιρέσεις του (Σουνίτες-Σιίτες)
• Η έννοια του πολέμου δι’ αντιπροσώπων (proxy war)
• Ο ρόλος Ιράν και Σαουδικής Αραβίας στη σύγκρουση

Μάθημα 5. Το Αφγανιστάν
Στη διάλεξη για το Αφγανιστάν θα παρουσιασθεί η ιστορία της χώρας και της 40ετίας των εμφυλίων και διεθνών συγκρούσεων στη χώρα.
Στη συνέχεια θα εξετασθεί το γεωπολιτικό πλαίσιο της σύγκρουσης με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
• Ο γεωπολιτικός ρόλος του Ιράν στην Μέση Ανατολή
• Οι διεθνείς ανταγωνισμοί στη περιοχή του Παμίρ
• Οι ταλιμπάν ως διεθνής παράγοντας

Μαθήματα 6 και 7. Η Αφρική

Στις δύο διαλέξεις θα εξετασθούν τα διεθνή ζητήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη της ηπείρου – οι εμφύλιες και διακρατικές συγκρούσεις και οι αιτίες του, οι ανισότητες και ο ρόλος των ηγεσιών – και τα θέματα που μπορεί να επιτρέψουν την ανάπτυξη της αφρικανικής ηπείρου – η σημασία της εκπαίδευσης, τα σημαντικά ποσοστά νεολαίας και η κινητικότητα του πληθυσμού. Θα εξετασθεί ο εμφύλιος στη Ρουάντα (1994) και οι υπό εξέλιξη συγκρούσεις στην περιοχή του Σαχέλ και στο Κέρας της Αφρικής και η ιδιαίτερη περίπτωση του Κονγκό. Περαιτέρω, η γεωπολιτική ανάλυση της Αφρικής θα περιλάβει τα ακόλουθα βασικά σημεία:
• Η Αφρική ως ιδιαίτερη περίπτωση. Η κληρονομία της αποικιοκρατίας και η αδυναμία δημιουργίας εθνικών κρατών
• Οι πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της αποικιοκρατίας
• Πολυκομματική δημοκρατία και φυλετικές διαφορές (tribalism). Η επιστροφή του μονοκομματισμού
• Τα διαλυμένα κράτη (failed states) και οι συνέπειές τους στις διεθνείς σχέσεις
• Οι αναπτυξιακές μάστιγες της Αφρικής (AIDS, λιμοί, λοιμοί)
• Αλλαγή του κλίματος και απερήμωση στην Αφρική: ανθρωπογενείς και φυσικές μεταβολές του κλίματος (τα παραδείγματα της Σαχαρικής επέκτασης και της μείωσης των τροπικών δασών)
• Περιβαλλοντικοί πρόσφυγες και διεθνείς επιπτώσεις της μετακίνησης πληθυσμών

Μάθημα 8: Η Ινδική υποήπειρος

Στη διάλεξη για την ινδική υποήπειρο θα εξετασθεί ιδίως η ινδοπακιστανική αντιπαλότητα (για το Κασμίρ και ευρύτερα) και οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ Μπάνγκλα Ντες και Μυανμάρ για του Ροχίνγκια. Παράλληλα θα εξετασθούν εκτενέστερα τα ζητήματα που προκύπτουν από τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό στην ηποήπειρο και τις εντάσεις στις σχέσεις των γειτονικών χωρών, με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
• Διαμορφώνοντας την ταυτότητα της Ινδίας: Ινδοί ή Ινδουιστές;
• Εθνική ταυτότητα και πολιτική εξουσία στο Πακιστάν
• Τα Ιμαλάια και το Παμίρ: γεωπολιτική σημασία

Μαθήματα 9-10. Η Λεκάνη του Ειρηνικού

Στις δύο αυτές διαλέξεις θα εξετασθεί η πολιτική, γεωπολιτική και οικονομική σημασία των χωρών που περιβάλλουν τον Ειρηνικό ωκεανό με έμφαση στην οικονομική ενίσχυση της Κίνας και τον αυξανόμενο αμερικανοσινικό ανταγωνισμό για την οικονομική κυριαρχία στον χώρο αυτό. Θα εξετασθούν οι συνέπειες της ενίσχυσης της Κίνας για τους γείτονές της (Ιαπωνία, Βιετναμ, Φιλιππίνες), οι τριγωνική δι-ωκεάνια σχέση (Βόρεια Αμερική – Ασία-Λατινική Αμερική) και ο οικονομικός της ρόλος και οι συνέπειες της μετατροπής της Λεκάνης του Ειρηνικού στο κέντρο της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Ειδικότερα θα εξετασθούν:
• Η Ταϊβάν και ο γεωπολιτικός της ρόλος
• Η σημασία της κινεζικής παρουσίας στη Λατινική Αμερική
• Οι αμφισβητήσεις των θαλασσίων συνόρων και η σημασία των ναυτικών οδών στη Νότια Σινική Θάλασσα.

Μάθημα 11. Εθνοτικές συγκρούσεις στην Κίνα
Στη διάλεξη για την Κίνα θα εξετασθεί η εθνοτική και πολιτισμική καταστολή των Ουιγούρων από το κινεζικό κράτος στο Σινκιάνγκ και στο Θιβέτ και η πολιτική καταστολή στο Χονγκ Κόνγκ. Θα παρουσιασθούν οι λόγοι της καταστολής (πολιτικοί ή εθνοτικοί) και τα χαρακτηριστικά της. Στη συνέχεια θα εξετασθεί η χώρα συνολικά με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
• Η άνοδος της Κίνας στη διεθνή σκηνή.
• Καπιταλισμός και μονοκομματικό σύστημα.
• Η κινεζική ενδοχώρα.
• Γεωπολιτική διάσταση της κινεζικής ηγεμονίας – ο Silk and Belt Road και οι πολιτικές του συνέπειες

Μάθημα 12. Η Διεθνής Δικαιοσύνη ως μέσο διεθνούς πολιτικής
• Βασικές έννοιες του διεθνούς δικαίου
• Βασικές έννοιες του δικαίου της θάλασσας
• Τα διεθνή δικαστήρια και ο ρόλος τους

Στο μάθημα αυτό θα γίνει συνοπτική παρουσίαση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας με έμφαση στις ρυθμίσεις εκείνες που σχετίζονται με τις ελληνοτουρκικές διαφορές (υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη).

Μάθημα 13. Ανακεφαλαίωση

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές:
θα έχουν πλήρη εικόνα των βασικών παραμέτρων που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις στη σύγχρονη εποχή.
θα γνωρίζουν και θα μπορούν να αναλύσουν τον τρόπο συμερπιφοράς των μεγάλων δρώντων στη διεθνή σκηνή.
θα μπορούν να συγκρίνουν τις πολιτικές και θέσεις των κρατών στις διεθνείς σχέσεις βάσει των συμφερόντων τους
θα έχουν βελτιώσει την ικανότητά τους να αναζητήσουν, προετοιμάσουν και συντάξουν μια ολοκληρωμένη επιστημονική εργασία.

Δεδομένου ότι το μάθημα είναι σεμιναριακού χαρακτήρα η τακτική παρουσία των φοιτητών κατά τη διάρκεια των μαθημάτων είναι απαραίτητη. Θα ζητηθεί από όλους τους συμμετέχοντες να κάνουν τουλάχιστον μία σύντομη παρουσίαση για ένα θέμα και να συντονίσει την συζήτηση στην τάξη σε τουλάχιστον μια περίπτωση. Debates Οι φοιτητές θα συμμετάσχουν, με ομαδική προετοιμασία, σε αντιπαράθεση θέσεων (debate).
Κατά το τρέχον έτος θα διεξαχθούν οι ακόλουθες συζητήσεις:
1. Είναι αποτελεσματικές οι διεθνείς κυρώσεις; (Νοέμβριος 2023)
2. Εταίρος ή εχθρός; Πώς πρέπει η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την Κίνα (Δεκέμβριος 2023).
Βαθμολογία: Το μάθημα λειτουργεί με διαρκή βαθμολόγηση καθόλη τη διάρκεια του εξαμήνου και τελική εξέταση ή εργασία. Η βαθμολογία προκύπτει από τις σύντομες εργασίες που θα κατατεθούν κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, την παρουσία και συμμετοχή στο μάθημα και τις παρουσιάσεις που πραγματοποιεί ο κάθε φοιτητής/τρια κατά τη διάρκεια των διαλέξεων και τη συμμετοχή στα debates. Η τελική εξέταση περιλαμβάνει είτε την σύνταξη μιας εργασίας (μέγιστο μέγεθος 3000 λέξεις χωρίς τη βιβλιογραφία και τις υποσημειώσεις) το θέμα της οποίας συμφωνείται με τον διδάσκοντα τον Νοέμβριο είτε μια τελική εξέταση που θα περιλαμβάνει ανάλυση και σχολιασμό φακέλου θεμάτων μέσα σε 24 ώρες.
Η βαθμολογία υπολογίζεται ως εξής:
• 40% εργασίες στο μάθημα κατά τη διάρκεια του εξαμήνο
• 30% συμμετοχή και παρουσιάσεις (εκ των οποίων 10% bonus για τη συμμετοχή στο debate) και
• 30% τελική εξέταση (στην περίπτωση που η τελική εξέταση περιλαμβάνει σύνταξη εργασίας στο βαθμό περιλαμβάνεται και η παρουσίασή της).