From the moment of its emergence, in the work of the French Enlightenment philosopher De Tracy, the concept of ‘ideology’ has constituted one of the most important foundations of political modernity. At the same time, the study of ideology is generally acknowledged as one of the major fields in political theory. The first aim of this course is to construct a genealogy of the various conceptualizations of ideology within modernity, with particular emphasis on the Enlightenment project of the French ideologues, Marxian and Marxist approaches (from Marx to Althusser), Karl Mannheim’s sociology of knowledge, the ‘mythological’ approach of Roland Barthes, etc. We then examine the limitations of traditional theories of ideology highlighted in the work of theorists such as Michel Foucault, Pierre Bourdieu, Ernesto Laclau and others, and the new directions they propose in rethinking the ideological by utilizing the advances signaled by the ‘linguistic turn’ and social constructionism. In the last part of the course the aim is to explore the use of psychoanalytic theory (Freud and Lacan) in the ongoing reorientation of the analysis of ideology, with special emphasis in post-Althusserian theory of ideology and discourse analysis (Laclau, Zizek).

Upon successful completion of the course, students will have acquired:
– Systematic knowledge in the field of theory and critique of ideology as well as discourse analysis.
– Broadening and deepening of the relevant knowledge in the modern theory of ideology, in discourse theory (Essex School) and with regard to “social constructionism” (especially where the influence of psychoanalytic approaches is registered).
– Ability to process and articulate information from a variety of sources (conventional and electronic, Greek and foreign).
– Familiarity with qualitative analytical tools and methods of political research.
– Ability and skills in order to use the aforementioned tools in developing complex theoretical arguments (oral and written).
– Ability to use the aforementioned methods in designing and implementing a research project utilizing political, psychoanalytic and discursive models in the analysis of concrete ideological phenomena.
– Skills to exercise critical reflexivity in research work.

Student assessment takes place in Greek (with the exception of foreign Erasmus students) through (a) the submission of a written project in the end of the course (70%), (b) the public presentations that the students will undertake in the seminars (30%). Evaluation criteria are related to the degree of knowledge, capabilities and skills acquisition and attainment that this course nourishes.

Additional bibliography for study
1. Γενικά περί ιδεολογίας και ανάλυσης πολιτικού λόγου:

Barrett, Michele, The Politics of Truth: From Marx to Foucault, Cambridge: Polity, 1991.
Barthes, Roland, Μυθολογίες, Αθήνα: Ράππας, 1979.
Berger, Peter, και Luckman, Thomas, Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας, Αθήνα: νήσος, 2003.
Bell, Daniel, The End of Ideology, 2η έκδοση, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2000.
Δεμερτζής, Ν. και Λίποβατς, Θ., Δοκίμιο για την ιδεολογία, Αθήνα: Οδυσσέας, 1994.
Δοξιάδης, Κύρκος, Ανάλυση λόγου: κοινωνικο-φιλοσοφική θεμελίωση, Αθήνα: Πλέθρον, 2008.
Eagleton, Terry, Ideology: An Introduction, Λονδίνο: Verso, 1991.
Freeden, Michael, Ideology: A Very Short Introduction, Οξφόρδη: Oxford University Press, 2003.
Freeden, Michael, Reassessing Political Ideologies, Λονδίνο: Routledge, 2001.
Freeden, Michael, Ideologies and Political Theory, Οξφόρδη: Oxford University Press, 1996.
Heywood, Andrew, Πολιτικές ιδεολογίες, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2007.
Howarth, David, Η έννοια του λόγου, Αθήνα: Πολύτροπον, 2008.
Howarth, David, Norval, Aletta, και Stavrakakis, Yannis (επιμ.) Discourse Theory and Political Analysis, Manchester: Manchester University Press, 2000.
Howarth, David και Torfing, Jacob (επιμ.) Discourse Theory in European Politics, Λονδίνο: Palgrave Macmillan, 2005.
Mάνχαϊμ, Καρλ, Ιδεολογία και ουτοπία, Αθήνα: γνώση, 1997.
Μαρξ-Ένγκελς, Η γερμανική ιδεολογία, 2 τόμοι, Αθήνα: Γκούτενμπεργκ.
More, Bacon, Neville, Τρία κείμενα για την ουτοπία, επιμ. Στέφανος Ροζάνης, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2007.
Μοσχονάς, Σπύρος, Ιδεολογία και γλώσσα, Αθήνα: Πατάκης, 2005.
Phillips, Louise και Jorgensen, Marianne, Ανάλυση λόγου: Θεωρία και μέθοδος, Αθήνα: Παπαζήσης, 2009.
Ricoeur, Paul, Lectures on Ideology and Utopia, N.Y.: Columbia University Press, 1988.
Zizek, Slavoj (επιμ.) Mapping Ideology, Λονδίνο: Verso, 1995.
Χρύσης, Αλέξανδρος, Ιδεολογία και κριτική, Αθήνα: Στάχυ, 1993.

2. Αλτουσέρ, Λακλάου και Ζίζεκ:

Althusser, Louis, «Ιδεολογία και ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους», Θέσεις, Αθήνα: Θεμέλιο, 1990.
Althusser, Louis, «Φρόυντ και Λακάν», Θέσεις, Αθήνα: Θεμέλιο, 1990.
Althusser L., Balibar E., Ranciere J. κ.α. Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003.
Laclau, Ernesto, Πολιτική και ιδεολογία στη μαρξιστική θεωρία: καπιταλισμός, λαϊκισμός, φασισμός, Θεσσαλονίκη: Σύγχρονα Θέματα, 1983.
Laclau, Enesto και Mouffe, Chantal, Hegemony and Socialist Strategy, Λονδίνο: Verso, 1985.
Laclau, Ernesto, Για την επανάσταση της εποχής μας, Αθήνα: νήσος, 1997.
Laclau, Ernesto, On Populist Reason, Λονδίνο: Verso, 2005.
Σταυρακάκης, Γιάννης, Ο Λακάν και το πολιτικό, Αθήνα: Ψυχογιός, 2008.
Stavrakakis, Yannis, The Lacanian Left, Εδιμβούργο: Edinburgh University Press, 2007.
Zizek, Slavoj, Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό;, Αθήνα: Scripta, 2002.
Zizek, Slavoj, Η μαριονέτα και ο νάνος, Αθήνα: Scripta, 2005.
Zizek, Slavoj, Το υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας, Αθήνα: Scripta, 2006.

-Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

Σημαντική βιβλιογραφική πηγή για τις ποικίλες θεματικές που σχετίζονται με την ανάλυση και την κριτική της ιδεολογίας αποτελεί το περιοδικό Journal of Political Ideologies, στο οποίο θα κληθούν να ανατρέξουν οι φοιτητές (Το ΑΠΘ διαθέτει συνδρομή στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού).

Επίσης, και οι εξής περιοδικές εκδόσεις:
Discourse Studies
Discourse and Society
Language and Politics
Psychoanalysis, Culture and Society

Τέλος, αξιοσημείωτη πηγή ερευνητικού υλικού και βοηθημάτων αποτελεί η ιστοσελίδα του Δικτύου Ανάλυσης Πολιτικού Λόγου της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης:
www.discourse-analysis.gr